Tết nguyên đán và sự tích 12 con giáp

Tết Nguyên Đán là ngày hội cổ truyền lớn nhất, lâu đời nhất, có phạm vi phổ biến rộng nhất từ Mục Nam Quan đến Mũi Cà Mau và là ngày lễ tưng bừng, nhộn nhịp của cả dân tộc. Từ những thế kỷ trước, từ đời Lý - Trần – Lê, ông cha ta đã cử hành lễ Tết hàng năm một cách trang trọng.

12 con giáp xuất xứ từ Việt Nam

Tết Nguyên Đán là khâu đầu tiên và quan trọng nhất trong hệ thống lễ hội Việt Nam, nó mang đậm nét văn hóa dân tộc sâu sắc và độc đáo, phản ánh tinh thần hòa điệu giữa con người và thiên nhiên theo chu kỳ vận hành của vũ trụ.

Chữ Nguyên có nghĩa là bắt đầu, chữ đán có nghĩa là buổi ban mai, là khởi điểm của năm mới. Đồng thời, tết cũng là dịp để gia đình, họ hàng, làng xóm, người thân xa gần sum họp, đoàn tụ thăm hỏi, cầu chúc nhau và tưởng nhớ, tri ân ông bà tổ tiên.

Xét ở góc độ mối quan hệ giữa con người và tự nhiên, Tết là do xuất xứ từ “tiết” (thời tiết) thuận theo sự vận hành của vũ trụ, biểu hiện ở sự chu chuyển lần lượt các mùa Xuân – Hạ – Thu – Đông, điều đó có ý nghĩa rất đặc biệt đối với một nước thuần nông như nước ta.

Theo tín ngưỡng dân gian, bắt đầu từ quan niệm “Ơn trời mưa nắng phải thì” người nông dân còn cho đây là dịp để tưởng nhớ các vị thần linh có liên quan đến nông nghiệp như thần Đất, thần Mưa, thần Sấm, thần Nước… Người nông dân cũng không quên ơn các loài vật đã cùng họ sớm hôm vất vả như trâu, bò, gia súc, gia cầm và các loại cây lương thực, thực phẩm đã nuôi sống họ.

Về ý nghĩa nhân sinh của Tết Nguyên Đán, đó là Tết của gia đình, Tết của mọi nhà. Người Việt Nam có phong tục hằng năm, mỗi khi năm hết, Tết đến dù làm bất cứ nghề gì, ở bất cứ nơi đâu, kể cả người xa xứ cách hàng ngàn ki-lô-mét vẫn mong được về sum họp dưới mái ấm gia đình trong ba ngày Tết, được khấn vái dưới bàn thờ tổ tiên, nhìn lại ngôi nhà, ngôi mộ, nhìn lại nơi mà một thời bàn chân bé dại đã tung tăng và mong được sống lại với những kỷ niệm đầy ắp yêu thương nơi chúng ta cất tiếng khóc chào đời. Mấy tiếng “Về quê ăn Tết” không chỉ là khái niệm đi về, mà đằng sau nó là cả một quá trình hành hương về với cội nguồn, về nơi chôn nhau cắt rốn. Không thế thì làm sao huỳnh Văn Nghệ có cảm hứng để lưu truyền cho hậu thế hai câu thơ bất hủ “Từ thuở mang gươm đi mở cõi, ngàn năm thương nhớ đất Thăng Long”.

Theo quan niệm truyền thống của người Việt Nam, ngày Tết xuân là ngày đoàn tụ, đoàn viên, mối quan hệ họ hàng làng xóm được mở rộng ra, ràng buộc lẫn nhau thành đạo lý chung cho xã hội; tình thầy trò, bè bạn cố tri, ông mai bà mối đã tác thành cho đôi lứa.. Tết cũng là dịp đúc kết mọi hoạt động liên quan đến một năm qua, chào đón một năm mới với hy vọng tốt lành cho cá nhân và cho cả cộng đồng.

Tết Nguyên Đán là lễ hội truyền thống mang tính toàn dân. Vì vậy vào những ngày cuối năm, mọi hoạt động đều hướng vào Tết, chuẩn bị cho Tết. Các ngành, các cấp đều có kế hoạch cho ngày hội đặc biệt này. Từ thương nghiệp đến giao thông vận tải, văn hóa đến an ninh công cộng, nhất là các ngành dịch vụ thì cứ là “bận như Tết”. Các công sở, xí nghiệp, trường học cũng đều có kế hoạch tham gia Tết, đồng thời giải quyết những nhu cầu đặt ra trong nội bộ đơn vị.

Rõ nét nhất là không khí chuẩn bị nhộn nhịp khẩn trương, từ việc mua sắm, may mặc đến việc trang trí nhà cửa, chuẩn bị bánh trái, cỗ bàn, đón tiếp người thân ở xa về…

Theo tập tục, đến ngày 23 tháng Chạp là ngày đưa tiễn ông Táo về Trời tâu việc trần gian thì không khí Tết bắt đầu rõ nét. Ngày xưa, dưới thời phong kiến, từ triều đình đến quan chức hàng tỉnh, hàng huyện đều nghỉ lễ từ ngày 23 tháng Chạp đến ngày khai hạ (từ 7 tháng Giêng).

Ngày nay, trong thời kỳ hiện địa, việc tổ chức nghỉ Tết, vui Tết được quy định hợp lý, khoa học hơn – Vừa văn minh, lịch sự, không lãng phí thời gian, phù hợp nếp sống công nghiệp vừa bảo lưu được bản sắc văn hóa dân tộc và ý nghĩa nhân sinh của ngày Tết thì không có gì thay đổi. Đó cũng là nét đẹp truyền thống văn hóa dân gian cần được giữ gìn và phát huy.

--------- Sự tích 12 con giáp: ---------

Ngày xửa ngày xưa, từ lâu lâu lắm, ko ai nhớ nổi là từ bao giờ, mà cũng ko ai còn sống nổi để mà nhớ là từ bao giờ, nói chung là rất lâu rồi, một ngày Ngọc Hoàng (ông này thuộc dạng ko quởn vì quá quởn ) thông báo với muôn loài: sáng ngày mai ta sẽ mở cổng trời thật sớm, những con vật nào có mặt ở cổng sẽ được chọn làm đại diện cho 1 năm, con nào có mặt trước sẽ được chọn trước, cứ thế lần lượt hết 12 giáp.  Chuột và mèo là 2 con nghe đc tin đầu tiên vào chuẩn bị đi sớm nhất. Cần nói thêm là lúc này chuột và mèo rất thân nhau, cả ngày cứ “chị chị em em” miết nên mới rủ nhau đi. Còn vì sao mèo về sau lại “cú” chuột đến thế, xem tiếp đoạn sau sẽ rõ. 2 con đi rất nhanh, nhưng trước khi đến được cổng trời phải vượt qua một con sông, mà mèo ta thì không biết bơi, còn chuột thì bé quá không dám bơi qua sông lớn. Thế là 2 đứa cứ đứng bên bờ sông dòm mãi một lúc. May sao, lúc ấy con trâu đi tới. Lại nói chuyện con trâu, vốn rất chuyên cần nên cũng đi từ rất sớm, nên đã đến được bờ sông cũng khá … sớm. Mèo và chuột liền nghĩ ra ý định nhờ trâu cho 2 đứa nó đi nhờ wa bên kia bờ sông. Trâu vui vẻ đồng ý. Thế là 2 con tí ta tí tởn leo lên lưng trâu ngồi. Gần đến bờ bên kia, chuột và mèo đang trò chuyện “chị chị em em” rất ư là thân tình ( đại khái là: -Chị mèo ơi, lông chị mượt như lông mèo í. - Em chuột ơi, mỏ e chu như mỏ chuột í) bỗng đợi lúc mèo ko đề phòng, chuột co giò đá thẳng 1 phát làm mèo rơi tõm xuống sông. -  (đấy đấy, chơi láo lếu thế đấy. Mèo vì vậy căm thù chuột từ dạo ấy) Đá xong, chuột ung dung ngồi trên lưng cho trâu cõng tới cổng trời. Đến nơi thì cổng cũng vừa mở ra. Trâu đang đợi cho cổng mở bự bự đặng chui cho lọt. Không ngờ, chuột phóng 1 cái vèo xuống trước luồn vô trong.  Oh, Tý trở thành con vật đầu tiên đại diện cho 12 giáp. Rồi mới đến trâu. Lại nói chuyện mèo ta lúc này đang ngoi ngóp ngóp ngoi trên sông.  Vừa khéo chúa sơn lâm cũng đi tới. Cọp vốn đi từ rất sớm, nhưng hiềm nỗi nhà ở tuốt trong rừng nên đến muộn một chút. Đang bơi wa sông thấy mèo ngoi ngóp tội wa’: “cứu một mạng mèo hơn trồng bảy hecta rừng”, cọp nghĩ đoạn vớt mèo lên. 2 đứa cùng nhau vào cổng trời ở 2 vị trí tiếp theo. Vậy làm sao mà rồng – con vật bay vù vù trên trời lại ở vị trí thứ 5? Thật ra nó là con vật đến cổng trời sớm nhất . Nhưng vì đến sớm wa’ cổng trời chưa mở, đợi hoài chán thế là bay đi chơi. Bay đi bay về mấy bận cổng trời cũng chưa mở. Lại chán, bay tới bay lui rồi cuối cùng bay tới cổng thì 4 con vật kia đã vào trong rồi, đành bằng lòng với vị trí thứ năm. Rồng vừa bay vào thì bỗng rắn cũng phóng vô với tốc độ điên cuồng, tiếp theo đó là ngựa chạy vào chấp chới như sắp té. Àh thì ra rắn biết mình trườn ko nhanh, nên đã quấn chân ngựa trên suốt chặng đường, xong vừa tới cổng thì phi người ra mà vào bên trong. Cũng vì vậy mà Tỵ xếp trước Ngọ. Tiếp theo đó là dê, khỉ, gà. 3 con vật này đứa biết bơi, đứa biết trèo, đứa biết vỗ cánh lạch bạch, rủ nhau đi chung để đường dài có chị có em tám cho zui. Thế là cũng kéo nhau đến cổng trời gần như 1 lượt. Mãi 1 lúc sau đó, con chó mới chạy tới. Vì chó lo canh nhà, hơn nữa thấy tất cả các con vật khác trong nhà đều đã đi hết rồi mà con heo thì còn ngủ khò, chó thấy tội nghiệp nên tìm cách lay heo dậy rủ đi chung. Bởi vậy mà tới trễ. Đành chấp nhận vị trí áp chót. Nói đến heo, dù đã đc chó gọi dậy, nhưng đến xế chiều nó mới ụt ịt chạy đến, vừa kịp lúc kết sổ đóng cổng trời. Oh yeah! Hết Luận bàn: người tuổi nào thì tính tình giống con vật đại diện cho năm tuổi của mình. Tý: ranh mãnh, lếu láo, lừa chị phản em, (cố tình chửi xéo đó, ai tuổi tý ráng chịu) Sửu: cần cù, thật thà Dần: hùng dũng oai phong quân tử. Mẹo: tưởng khôn hóa ra rất ngu. Thìn: giỏi giang nhưng cẩn thận nếu ko sẽ về muộn Tị: biết nắm bắt thời cơ Ngọ: nhanh nhẹn, tháo vát. Mùi: điềm tĩnh nhưng nhút nhát, thường ko có lập trường. Thân: tính khí thất thường, nói nhiều như khỉ nên thường bị ghét Dậu: hòa đồng dễ gần, đáng iu, chơi được. Tuất: cần cù siêng năng. Hợi: tượng trưng cho sự giàu có vì bản tánh hiền lương thong dong, ung dung tự tại, ko lo nghĩ bon chen nhưng cuối cùng cũng vô được top 12. Ngoài ra, người tuổi Hợi rất dễ thương, hào hiệp, đáng iu, tốt bụng, dũng cảm, phóng khoáng, thẳng thắn khẳng khái, ai chơi đc thì chơi còn ai chơi ko đc thì …thôi., tuy bướng bỉnh nhưng chịu lắng nghe, tuy ko siêng năng cần mẫn nhưng nhờ nhạy bén nên làm việc j thì làm ra trò. Đặc biệt, người tuổi Hợi (theo phương Đông) lại sanh vào tháng 6 mang cung Gemini (theo phương Tây) thì lại càng tinh tế nhạy cảm, luôn biết nhìn sự việc từ 2 mặt của vấn đề, thông minh, lanh lợi nhiều tài, hiểu biết rộng. Nói chung ưu điểm ko biết kể đâu cho hết.